Bij de start van mijn praktijkonderzoek had ik al het voornemen om me te richten op het vakgebied taal. Tijdens mijn observaties in groep 5 merkte ik dat de leerlingen weinig tot geen motivatie hadden voor de leesmomenten en het vak begrijpend lezen. Om een geschikt onderzoeksonderwerp te kiezen, dat niet alleen voor mij relevant zou zijn, maar ook voor de hele school, ben ik in gesprek gegaan met mijn mentor en de directieondersteuner. Ik deelde mijn idee om een praktijkonderzoek naar leesmotivatie te doen, waarop ik als feedback kreeg dat er binnen de school behoefte was aan meer inzicht op het gebied van begrijpend lezen. Ook wilde de school graag dat ik in het onderzoek ging kijken naar de digitale methode Leeslink die voor het vak begrijpend lezen wordt ingezet. Uit het gesprek is uiteindelijk het onderwerp gekozen voor mijn onderzoek, namelijk: 'De rol van leesmotivatie bij begrijpend lezen. Achteraf realiseer ik me, dat ik in dit gesprek te weinig heb doorgevraagd. Als ik dat wel had gedaan, had ik beter begrepen waarom de school op dit moment problemen ervaart met begrijpend lezen als vak en waarom zij het als een belangrijk aandachtspunt zien. Ook had ik specifieker kunnen bespreken welke uitdagingen en knelpunten de school ervaart. Dit had het startpunt van mijn onderzoek voor zowel mij als de school duidelijker gemaakt. Gedurende het onderzoek werd mij het probleem wat binnen de school afspeelt duidelijk.

Nadat het onderwerp was vastgesteld, ben ik me grondig gaan verdiepen in zowel leesmotivatie als begrijpend lezen. Ik heb vakliteratuur bestudeerd en onderzoek gedaan naar factoren die van invloed zijn op de motivatie van leerlingen bij het lezen. Om een compleet beeld te krijgen van de situatie binnen de school, heb ik de perspectieven van zowel leerkrachten als leerlingen onderzocht.

Allereerst heb ik een vragenlijst afgenomen bij alle bovenbouwleerkrachten om inzicht te krijgen in hun visie op begrijpend lezen en de leesmotivatie van hun leerlingen. Ik heb er bewust voor gekozen om alleen de bovenbouw te betrekken, omdat begrijpend lezen in de onderbouw nog geen apart vak is. De vragen in deze enquête richtten zich op hoe leerkrachten het leesonderwijs ervaren, welke uitdagingen zij tegenkomen en welke strategieën zij gebruiken om de leesmotivatie te bevorderen. Daarnaast heb ik een enquête uitgezet onder de leerlingen van groep 5, omdat mijn praktijkonderzoek zich richt op hun leesmotivatie. Deze vragenlijst bestond uit zelf opgestelde vragen en was specifiek ontworpen om inzicht te krijgen in de verschillende vormen van motivatie. Ik heb hierbij onderscheid gemaakt tussen intrinsieke motivatie en extrinsieke motivatie. In de enquête is duidelijk te zien welke vragen betrekking hebben op intrinsieke motivatie en welke op extrinsieke motivatie (zie bijlage 1). Door zowel de input van leerkrachten als leerlingen te verzamelen, kreeg ik een breder en diepgaander inzicht in de leesmotivatie binnen groep 5 en de manier waarop begrijpend lezen in de bovenbouw wordt ervaren. 

Op basis van de resultaten uit de vragenlijst voor de bovenbouwleerkrachten, de enquête onder de leerlingen van groep 5, de literatuurstudie en mijn observaties in de klas, kwam ik tot het inzicht dat aanpassingen in zowel de leeromgeving als de opdrachten uit de begrijpend-leesmethode Leeslink nodig waren om de leesmotivatie te vergroten. Daarnaast wilde ik onderzoeken of de didactische aanpak Close Reading een positief effect zou hebben op de betrokkenheid en motivatie van de leerlingen tijdens begrijpend lezen. Om dit te testen, heb ik gedurende meerdere momenten in mijn onderzoek verschillende interventies uitgevoerd. Ik heb hierbij niet alleen wijzigingen aangebracht in de manier waarop begrijpend lezen werd aangeboden, maar ook geëxperimenteerd met aanpassingen in de lesmaterialen en de leeromgeving. Door tussentijds de reacties van leerlingen te evalueren en hun feedback mee te nemen, kon ik aan het eind van mijn praktijkonderzoek bepalen welke veranderingen het meest effectief waren in het vergroten van de leesmotivatie van de leerlingen van groep 5.  Ik zou de metingen opnieuw uitvoeren in de vorm van vragenlijsten en observaties, omdat deze methoden een helder beeld geven van de situatie en ervaringen van de leerkrachten. Wat ik echter anders zou aanpakken, is de structuur en frequentie van de vragenlijsten en observaties, zodat ik een duidelijk beeld had kunnen schetsen van de beginsituatie. Ook zou ik, als ik de kans had om dit opnieuw te doen, kiezen voor een meer gestructureerde aanpak met meerdere meetmomenten verspreid over een langere periode. Ik heb nu vooral bij de start van mijn onderzoek gesprekken, observaties en vragenlijsten uitgevoerd, maar had dit achteraf ook meer willen doen tijdens het praktijkonderzoek zelf. In mijn onderzoek ligt de focus meer op de leerlingen dan de leerkrachten. Als ik mijn onderzoek ook meer had gericht op de leerkrachten, dan zou dit niet alleen een beter inzicht geven in de ontwikkelingen en uitdagingen die leerkrachten ervaren, maar ook meer mogelijkheden bieden om veranderingen in hun aanpak van begrijpend lezen te signaleren. Hierdoor zou ik een diepgaander beeld krijgen van hoe leerkrachten omgaan met leesmotivatie en welke interventies daadwerkelijk effect hebben ook in andere groepen.

Tijdens de uitvoering van mijn ontwerp heb ik de aangepaste lessen begrijpend lezen regelmatig geëvalueerd met de leerlingen van groep 5. In de gesprekken die ik met hen voerde, kwam naar voren dat zij de variatie in tekstsoorten en opdrachten als erg prettig ervaren. De afwisseling tussen verschillende typen teksten, zoals informatieve teksten en verhalen, bleek hen te motiveren en hen meer betrokken te maken bij het leesproces. Ook het gebruik van de leeshoek en het Boek van de Week werd goed ontvangen. Ik heb deze elementen consistent ingevoerd om de leesomgeving te verrijken en de motivatie van de leerlingen verder te stimuleren.

Dankzij het opstellen van een strakke planning verliep de uitvoering van de lessen grotendeels probleemloos. Het enige probleem dat ik tijdens de uitvoering ben tegengekomen, was de invloed van de sinterklaasviering in de eerste week van de uitvoering. Ik merkte dat de leerlingen gedurende deze periode onrustiger waren dan normaal, wat zich uitte in een kortere spanningsboog en afgeleide aandacht. Na de eerste week was het probleem ook weer opgelost en was de rust teruggekeerd in de groep.

Door het uitvoeren van mijn praktijkonderzoek heb ik me op verschillende vlakken verder ontwikkeld. Zo ben ik meer in staat om hulp te vragen wanneer dat nodig is en heb ik geleerd niet alleen zelf naar oplossingen te zoeken, maar ook actief te luisteren naar anderen en hun ideeën te betrekken bij mijn besluitvorming.

Aan het begin van mijn praktijkonderzoek vond ik het lastig om de verschillende fasen van het onderzoek stap voor stap te doorlopen. Ik had de neiging om al snel naar oplossingen te zoeken, zonder eerst het probleem grondig te analyseren. Dit zorgde ervoor dat ik soms stappen oversloeg of te snel tot conclusies kwam. Dankzij de waardevolle begeleiding en feedback van mijn praktijkbegeleider, medestudenten en mentor, leerde ik echter om de fasen zorgvuldig en grondig door te lopen. Door hun input leerde ik de tijd te nemen om elk aspect van het onderzoek beter te begrijpen, waardoor ik uiteindelijk geen stappen meer oversloeg. Hierdoor is mijn aanpak effectiever geworden en heb ik het praktijkonderzoek succesvol kunnen uitvoeren. 

Voorafgaand aan dit praktijkonderzoek had ik al een onderzoekende houding. Ik leer altijd al graag nieuwe dingen, kan kritisch denken en durf vragen te stellen over de zaken die mij interesseren of die mij niet helemaal duidelijk waren binnen de stageschool of klas. Ik ben er nooit voor teruggedeinsd om dieper te moeten graven om op die manier een beter begrip te krijgen van de onderliggende processen en werkwijzen die mij bezighouden. Sinds het uitvoeren van mijn praktijkonderzoek heb ik echter een beter beeld gekregen van wat er allemaal komt kijken bij een onderzoekende houding. Ik heb geleerd dat een onderzoekende houding niet alleen draait om het stellen van vragen, maar ook om het systematisch verzamelen en analyseren van gegevens, het reflecteren op je bevindingen en het continu blijven zoeken naar nieuwe inzichten. Het praktijkonderzoek heeft mijn vermogen om kritisch en doelgericht te onderzoeken verder aangescherpt en mij een dieper inzicht gegeven in de complexiteit van een onderzoeksproces. 

In de toekomst zou ik graag mijn opgedane kennis en vaardigheden willen toepassen in de praktijk en delen met mijn collega’s. Mijn doel is om hen te adviseren over de aanpassingen in mijn onderzoek die hebben bijgedragen aan het vergroten van de leesmotivatie bij leerlingen. Door mijn ervaringen te delen, hoop ik hen te ondersteunen bij het toepassen van effectieve strategieën, zodat we samen kunnen werken aan het verbeteren van de leerprestaties van leerlingen, met de focus op het gebied van begrijpend lezen.

Dit praktijkonderzoek heeft niet alleen bijgedragen aan de leesmotivatie van de leerlingen, maar ook aan mijn eigen professionele beroepsidentiteit. Mijn praktijkonderzoek heeft mijn visie als leerkracht verder ontwikkeld en bijgesteld. Het heeft me doen inzien hoe belangrijk het is om leerlingen meer eigenaarschap te geven over hun leerproces. Door hen actief te betrekken bij hun motivatie en leesactiviteiten, kan ik hen meer verantwoordelijkheid laten nemen voor hun eigen ontwikkeling. Ik ben gaan inzien hoe fijn het werkt om evaluatiegesprekken te voeren met de leerlingen. Op deze manier is het als leerkracht makkelijk om lessen te laten aansluiten bij de leerbehoeften van de leerlingen. Door het uitvoeren van dit onderzoek, heb ik niet alleen mijn kennis verrijkt over begrijpend lezen en leesmotivatie, maar ook mijn vermogen ontwikkeld om doelgerichte interventies toe te passen. Deze interventies dragen bij aan het verbeteren van de leerervaring van mijn leerlingen, waardoor ik ze effectiever kan ondersteunen in hun leerproces. Ik voel me hierdoor zekerder in mijn rol als leerkracht en ben beter in staat om een leeromgeving te creëren, waarin leerlingen actief betrokken zijn bij hun eigen ontwikkeling.