Voor mijn praktijkonderzoek heb ik kwalitatieve meetinstrumenten ingezet om inzicht te verkrijgen in de leesmotivatie van leerlingen en om mijn ontwerp gedurende het proces te optimaliseren (Van der Donk & Van Lanen, 2020). Hiervoor zijn verschillende methoden toegepast, gericht op zowel leerkrachten als leerlingen van Basisschool Klaverweide.

Om de perspectieven van bovenbouwleerkrachten in kaart te brengen, heb ik een vragenlijst ontwikkeld (zie bijlage 2). Ik koos voor een vragenlijst als meetinstrument, omdat dit in korte tijd veel informatie oplevert en eenvoudig te analyseren is. Doordat ik de vragen zelf opstelde, kon ik ze specifiek afstemmen op mijn onderzoek en de benodigde informatie gericht verzamelen. Dit maakte mijn werkwijze doelgericht en efficiënt.

De vragenlijst richtte zich op de ervaringen, observaties en inzichten van leerkrachten met betrekking tot de leesmotivatie van leerlingen. Daarbij werd specifiek gevraagd naar hun mening over de methode Leeslink, die wordt gebruikt voor begrijpend lezen. Ook werd onderzocht welke strategieën zij hanteren en hoe zij de intrinsieke en extrinsieke leesmotivatie van leerlingen inschatten.

Bij het ontwikkelen van de vragenlijst heb ik bewust gevarieerd tussen open en gesloten vragen om een compleet beeld te krijgen van de meningen van de leerkrachten. Na gesloten vragen volgden verdiepende open vragen, zodat ik beter kon begrijpen hoe zij over begrijpend lezen en leesmotivatie dachten. De analyse van de vragenlijst leverde waardevolle inzichten op over de context en specifieke behoeften binnen de bovenbouw.

Daarnaast heb ik een enquête afgenomen bij de leerlingen van groep 5 om hun leesmotivatie te onderzoeken. De leerlingen beantwoordden vragen over hoe zij lezen ervaren. Uit de antwoorden kon worden afgeleid of zij tijdens het lezen intrinsieke of extrinsieke motivatie ervaren. Deze inzichten boden waardevolle informatie over de leesbeleving van de leerlingen. Ik heb ervoor gekozen om een enquête af te laten nemen bij de leerlingen van groep 5, omdat een enquête een geschikt meetinstrument is voor een praktijkonderzoek. Een enquête is een efficiënte manier om de mening en ervaringen van een grote groep leerlingen in korte tijd te verzamelen. Door middel van gestandaardiseerde vragen konden de antwoorden gemakkelijk worden geanalyseerd en vergeleken. Daarnaast bood de enquête de mogelijkheid om objectieve gegevens te verkrijgen over de leesmotivatie van leerlingen, zonder dat zij zich beïnvloed voelden door een directe interactie met mij als onderzoeker (Van der Donk & Van Lanen, 2020). Hierdoor ontstond een betrouwbaarder beeld van hun werkelijke leesbeleving.

Om het ontwerp af te stemmen op de behoeften en voorkeuren van de leerlingen, heb ik wekelijks evaluatiegesprekken gevoerd. Tijdens deze gesprekken konden de leerlingen hun ervaringen delen over de ingevoerde leesactiviteiten. De ontvangen feedback maakte het mogelijk om te ontdekken welke aanpassingen effectief waren en welke onderdelen verbetering behoefden. Deze aanpak zorgde ervoor dat het ontwerp voortdurend werd verfijnd en beter aansloot bij de motivatie en interesses van de leerlingen. Ik vond het erg prettig om evaluatiegesprekken aan te gaan met de leerlingen van groep 5, omdat ik hierdoor directe en diepgaande inzichten kreeg in de beleving en motivatie van de leerlingen. Evaluatiegesprekken maakten het mogelijk om door te vragen en beter te begrijpen waarom bepaalde leesactiviteiten als motiverend of juist als minder aantrekkelijk werden ervaren. Door deze gesprekken wekelijks te voeren, kon ik het ontwerp tussentijds bijsturen en beter laten aansluiten op de daadwerkelijke behoeften van de leerlingen, wat uiteindelijk leidt tot leesmotivatie.

Door de combinatie van de vragenlijst voor leerkrachten, de enquête onder leerlingen en de wekelijkse evaluatiegesprekken, heb ik een uitgebreid beeld gekregen van de leesmotivatie binnen de bovenbouw van Basisschool Klaverweide. Bovendien stelde deze aanpak mij in staat om het ontwerp systematisch te verbeteren en te optimaliseren voor de leerlingen. Aan de hand van de meetresultaten evalueer ik de resultaten van het praktijkonderzoek.

Resultaten enquête leerlingen groep 5

Na het afnemen van de eindmeting, heb ik de resultaten geanalyseerd. Ik kan concluderen dat de leesmotivatie bij leerlingen tijdens het lezen in de schoolomgeving is gestegen. Uit de resultaten heb ik kunnen afleiden dat leerlingen thuis vaker een boek lezen. Ook kan ik zien dat er een kleine stijging heeft plaatsgevonden van de intrinsieke motivatie. De leerlingen van groep 5 ervaren meer plezier in het lezen van een boek en in het voorgelezen worden. Als de leerkracht benoemt dat de leerlingen moeten lezen is er bij 38,5 % van de leerlingen van groep 5 extrinsieke motivatie. De leerlingen hebben dan sneller het idee dat ze moeten lezen in plaats van dat ze het zelf graag willen doen. De motivatie voor het vak begrijpend lezen is gestegen tijdens het verloop van het onderzoek. Leerlingen gaven in de evaluatiegesprekken na iedere begrijpend lezen les aan de afwisselingen in werkvormen, soorten teksten en opdrachten fijn te vinden.

Aan het einde van de uitvoering van het ontwerp mochten alle leerlingen van groep 5 aangeven welke veranderingen volgens hen hebben bijgedragen aan hun leesmotivatie. Ik lichtte kort toe welke aanpassingen ik de afgelopen weken had doorgevoerd in het klaslokaal en tijdens de lessen begrijpend lezen in het kader van het onderzoek. Ik benoemde aan de leerlingen dat ze ook mochten kiezen voor het antwoord niks. Het kon natuurlijk ook zo zijn dat niks heeft geholpen om de leesmotivatie te vergroten. De leerlingen mochten meerdere antwoorden kiezen, als er meerdere veranderingen hadden bijgedragen aan hun leesmotivatie. Ik liet de leerlingen hun antwoorden opschrijven op een wit papier. Dit papier leverde ze anoniem bij mij in. Ik heb de antwoorden geturfd om in één oogopslag te kunnen zien welke aanpassingen bruikbaar zijn geweest volgens de leerlingen. Hieronder vindt u de resultaten:

Ik kan uit de uitslag concluderen dat de leeshoek, het boek van de week en de Bookflix poster het meest hebben bijgedragen aan de leesmotivatie bij de leerlingen van groep 5. Deze ontwerpen blijven in de klas aanwezig na het afronden van mijn onderzoek.

Dat de leesmotivatie van de leerlingen uit groep 5 vergroot is, is uit de resultaten van de enquête te halen (zie bijlage 1). Het onderliggende probleem wat zich voordeed binnen de school was dat de leerprestaties op het gebied van begrijpend lezen achteruitgingen. Ik heb de resultaten van de laatste LIB-toets begrijpend lezen van groep 5 (M5 niveau) geanalyseerd en vergeleken met de LIB-toets van eind vorig schooljaar (E4 niveau). Deze LIB-toets is kort na de uitvoering van mijn ontwerp afgenomen. Uit de resultaten kan ik halen dat 84,6 % van de 26 leerlingen van groep 5 een groei hebben doorgemaakt in hun leerprestaties van begrijpend lezen (Zie bijlage 6). In het schema hieronder zie je de scores en het aantal leerlingen met die score: